หนังสือเล่มล่าสุดของ ศ.เกียรติคุณ นพ.ประเวศ วะสี  ท่านได้ให้วิสัยทัศน์ต่อการพัฒนาประเทศให้มีความมั่นคงอย่างแท้จริง ผ่านการสร้างระบบสังคมที่เน้นชุมชนฐานรากนำไปสู่การพัฒนานโยบายระดับประเทศ ข้อคิดในหนังสือเล่มนี้ทำให้เรากลับมาใคร่ครวญว่า การพัฒนาที่มุ่งเน้นอำนาจเงิน การแข่งขันที่คัดผู้แพ้ออก และอยู่แบบตัวใครตัวมันแบบนี้ ทำให้เราเป็นทุกข์มากกว่าทำให้เรามีความสงบสุขอย่างแท้จริง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในห้วงเวลาที่เราเผชิญวิกฤตรอบด้าน ดังเช่นช่วงโรคระบาดโควิด 19 สิ่งที่ทำให้เรารอดคือน้ำใจและความเอื้ออาทรของผู้คนรอบตัว   อาจารย์ประเวศให้ทัศนะไว้ว่า “สังคมในอนาคตควรอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล โดยมีรูปธรรมเป็นชุมชนเข้มแข็งและมีภูมิคุ้มกันทั้งในชนบทและในเมือง” นี่เป็นแนวคิดที่ให้ความสำคัญกับการพัฒนาชุมชนมากกว่าการพัฒนาด้านเศรษฐกิจการเงินเพียงอย่างเดียว เพราะชุมชนเปรียบเสมือนรากฐานที่แข็งแรงและภูมิคุ้มกันที่เข้มแข็งให้ประเทศเราฝ่าวิกฤตทุกรูปแบบไปได้    แนวทางการสร้างชุมชนเข้มแข็งทำได้อย่างไร มีลักษณะเป็นอย่างไร และจะสนับสนุนให้เกิดขึ้นได้อย่างไร เป็นสิ่งที่ผู้เขียนได้ให้แนวทางไว้อย่างรอบด้าน อีกทั้งเน้นย้ำความสำคัญของการลงไปเรียนรู้และทำงานจริงร่วมกับชุมชน สิ่งสำคัญคือต้องมีกลไกที่ทุกคนเข้ามามีส่วนร่วมได้ เช่น สภาผู้นำชุมชนที่ไม่เป็นทางการ ให้คนไทยทุกคนสามารถมีส่วนร่วมในกระบวนการประชาธิปไตยทั้งแบบเป็นทางการและไม่เป็นทางการ แนวคิดนี้เป็นความพยายามที่ต้องการนำประเทศกลับคืนสู่ “ความสมดุล” อีกครั้ง ตัวอย่างเป็นรูปธรรมคือ องค์กรที่ประสบความสำเร็จในทำงานร่วมกับชุมชนและพัฒนาสู่ระดับนโยบายประเทศ ได้แก่ ขบวนการแพทย์ชนบทที่ได้รางวัลแมกไซไซ และองค์กรตระกูล ส.ทั้ง 8 องค์กร     องค์กรที่ทำงานกับชุมชนฐานรากเหล่านี้ควรจะเป็นผู้นำที่เอื้อให้เกิดกลไกเหล่านึ้ขึ้น ซึ่งจะทำให้เกิดภูมิคุ้มกันที่แข็งแรง หรือ “ระบบการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล” ทำให้ประเทศไม่ล้มเมื่อเจอวิกฤตร้ายแรง

ปาฐกถา “สุขภาวะทางปัญญา 15 เส้นทางสู่สุขภาวะที่สมบูรณ์ของมนุษยชาติ” โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์ประเวศ วะสี งานประชุมวิชาการระดับชาติเครือข่ายความรู้สุขภาวะทางปัญญาครั้งที่ 1 “สุขภาวะทางปัญญา: สุขภาพ จิตวิญญาณ และสังคม” วันที่ 17-18 สิงหาคม 66 ณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ย้อนดูเส้นทางความเชื่อมโยงของผู้ปฏิบัติการและนักวิชาการ เปิดพื้นที่แบ่งปันความเข้าใจถึงความสำคัญของจิตวิญญาณที่เชื่อมโยงกับสุขภาพและสังคม สร้างศักยภาพใหม่ของ “ปัญญาปฏิบัติ” แบบข้ามศาสตร์เพื่อรับมือความผันผวนที่ถาโถมรอบด้าน สร้างเส้นทางเชื่อมโยงกับเวทีนโยบายสุขภาพระดับชาติและสากล และร่วมเป็นเครือข่ายทำงานเพื่อส่งเสริมสังคมสุขภาวะในระยะยาว

วิวัฒน์ ศัลยกำธร หรือ อาจารย์ยักษ์ ประธานมูลนิธิกสิกรรมธรมชาติ  ผู้ที่เติบโตมากับท้องทุ่งท้องนา ซึ่งเปรียบเสมือนแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ และที่วิ่งเล่นในยามเด็ก  แต่เมื่อเติบโตได้มาศึกษาในเมือง และค้นคว้าวิจัยจากตำราจากต่างประเทศ จึงเกิดภาวะการพัฒนาที่หลงลืมวิถีชีวิตของบ้านทุ่งไป  จนเมื่อได้รับพระราชดำริจากในหลวง รัชกาลที่ 9 จึงเข้าใจแล้วว่า การพึ่งพาตนเอง การรักษาความเป็นภูมิประเทศของบ้านเกิด และรักษาอารยธรรมท้องถิ่น คือ ภูมิคุ้มกันในกับเราอย่างดีที่สุด  การเป็นนักพัฒนาชุมชนและการออกแบบแผนพัฒนาประเทศชาติ ไม่ต้องเอาแบบใคร ให้ยึดในแผ่นดินเกิดของเราดีที่สุด จงจำไว้ว่า “ความขาดแคลนไม่เป็นปัญหา ของเพียงเรามีปัญญาและความอดทน”

อ่านโดย : คุณวิมลรัตน์ ปฏิพัทธ์วุฒิกุล หนังสือเสียง "เรียนรู้คุณค่าแห่งชีวิต" หนึ่งในกิจกรรม ภายใต้โครงการ "พื้นที่เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง เพื่อสุขภาวะทางปัญญา" โดยสถาบันอาศรมศิลป์ สนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)