ช่วงวิกฤตโควิด -19 ระยะแรก มาตรการควบคุมโรคทําให้กิจกรรมต่าง ๆ ไม่สามารถดําเนินไปได้อย่าง ปกติ ต้องรักษาระยะห่างทางสังคม ทํางานจากบ้าน ใส่หน้ากากอนามัย กิจการ ห้างร้านต้องปิดลงชั่วคราว โครงการหรือกิจกรรมอบรม สัมมนาต่าง ๆ ถูกยกเลิก หรือเลื่อนไปอย่างไม่มีกําหนด ทั้งหมดนี้ส่งผลกระทบ ต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ศูนย์จิตตปัญญาศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับสํานักงานกองทุนสนับสนุนสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ได้จัดกิจกรรมผ่านสื่อสังคมออนไลน์ เพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการดําเนินชีวิตในช่วงวิกฤตที่ผ่านมา โดยมี เภสัชกรหญิง ชรรินชร เสถียร ผู้ช่วยอาจารย์ประจําศูนย์จิตตปัญญาศึกษา เป็นผู้ริเริ่มและบริหารจัดการ เนื้อหาหลัก ๆ แบ่งเป็นสองช่วง ๆ ละ 4 ตอน ช่วงแรกเกี่ยวกับการเผชิญภาวะวิกฤต และช่วงที่สองเกี่ยวกับ ชีวิตวิถีใหม่ ในรูปแบบการบรรยายร่วมกับการตอบคําถาม และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ 

ในชีวิตของแต่ละคนไม่มีใครหลีกพ้นความตายไปได้ เราไม่รู้ว่าความตายจะมาถึงเมื่อไหร่ อย่างไร การพูดถึงเรื่องตายไม่ใช่เป็นการแช่งตนเอง แต่เป็นการตระเตรียมเส้นทางที่จะเดินทางไปโลกหน้าไม่วันใดก็วันใด ด้วยสติ สุข และสงบ ที่เขาเรียกว่า การตายอย่างมีคุณภาพ บทเรียนจากผู้ป่วยระยะสุดท้าย ผู้สุญเสีย ได้สะท้อนให้เราย้อนคิด  ให้เราทุกคนมีอนุสติ หรือการตามความระลึกในเรื่องนี้อย่างไม่ประมาท เพราะเราไม่รู้เลยว่าเส้นทางบนโลกใบนี้ของเราจะจบลงเมื่อไหร่

“บางครั้งความเจ็บปวดอย่างยิ่ง ก็เป็นความจริงที่สามารถพาเราออกจากทุกข์ได้ เมื่อเราเข้าใจอย่างแจ่มแจ้ง” พระไพศาล วิสาโล ได้กล่าวไว้ เมื่อถอดบทเรียนการสูญเสียเสาหลัก และศูนย์รวมจิตใจคนไทยทั้งประเทศและทั่วโลก ต่อการเสด็จสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช  คนไทยได้เรียนรู้ข้อคิดจากคุณงามความดีของพระองค์เพื่อเป็นกำลังใจในการใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่าต่อไป

“ทุกวันมีคนตาย ทุกความตายมีบทเรียน” เสมือนพระอาทิตย์เมื่อมีขึ้น ก็ต้องมีตกเป็นธรรมดาทุกวัน หลากหลายเหตุการณ์ของความตายที่ผ่านมาในอดีต ไม่ว่าจะเป็น การละสังขารของหลวงพ่อคูณ, ความอลหม่านหลังการตายในเหตุระเบิดราชประสงค์, การฆ่าตัวตายของสิงห์ ประชาธิป มุสิกพงศ์, ความตายจากการอพยพลี้ภัยของชาวซีเรีย, งานศพอลังการของคุณนงนุช ตันสัจจา ผู้ก่อตั้งสวนนงนุช พัทยา และการจากไปอันธรรมดาของคุณประภัสสร เสวิกุล ล้วนมีบทเรียนให้เราได้มุมมอง และแง่คิด เพื่อมาย้อนคิด และทบทวนความจริงในความตายของทุกชีวิตบนโลกใบนี้ ไม่เว้นแม้แต่ตัวเรา                

สั่ง_เสียก่อน_ตาย  เป็นหนังสือที่ถอดบทเรียนจากประสบการณ์ของแพทย์ พยาบาล ญาติและผู้ดูแลของผู้ป่วยระยะสุดท้าย การที่ผู้ป่วยสามารถได้บอกล่าวถึงสิ่งที่ตนเองปรารถนา  หรือสิ่งที่อยากทำ เพื่อให้คนที่อยู่เคียงข้างได้จัดเตรียมให้  หรือได้ทำตามที่ร้องขอนับว่าเป็นเรื่องดี สร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับผู้ป่วยในระยะสุดท้าย เพื่อจัดการเรื่องต่าง ๆในชีวิตอย่างหมดห่วง และเดินทางไปสู่โลกหน้าอย่างมีความสุข

สมุดเบาใจ เป็นสมุดคู่กาย เพื่อให้เราทุกคนได้ทบทวน และวางแผนชีวิตในช่วงวาระสุดท้าย เพื่อการจากไปอย่างมีคุณภาพ ทุกคนสามารถแสดงเจตนาของตนเองได้ทุกช่วงเวลา ไม่ต้องรอให้เจ็บป่วยหรือเข้าสู่วาระสุดท้ายก็ได้ เพื่อสื่อสารกับครอบครัว หรือคนใกล้ชิด ให้พวกเขาได้เตรียมการในการส่งเราจากไปอย่างสุขสงบ เนื้อหาในสมุดจะเป็นข้อมูลส่วนตัวของเรา การเตรียมตัวเตรียมใจต่อการจากไป มีความต้องการจะรักษาแบบประคับประคองไหม ข้อมูลต่าง ๆ ในสมุดเบาใจ ได้รับการรับรองตาม พรบ. สุขภาพแห่งชาติ  พ.ศ. 2550 เพื่อให้บุคคลมีสิทธิทำหนังสือแสดงเจตนาไม่ประสงค์จะรับบริการสาธารณสุข เพื่อการยืดการตายในวาระสุดท้าย เป็นการยุติความเจ็บปวดทรมาน

งานศพ เป็นงานที่ไม่เป็นมงคล และเมื่อจำเป็นต้องจัดก็จะไม่มีเวลาในการเตรียมตัวมากนัก หนังสือเล่มนี้ได้รวบรวมข้อมูลที่ควรทำ และปริศนาธรรมที่จะได้รับจากงานศพ เพื่อให้เจ้าภาพหรือผู้ที่จำเป็นต้องใช้ได้เกิดประโยชน์ เพราะแท้จริง งานศพ เป็นงานที่รำลึกถึงคุณงามความดีของผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว แสดงถึงความกตัญญู ความรัก และเป็นการอำลาอาลัยครั้งสุดท้าย เพื่อชำระล้างสิ่งที่ค้างคาใจ

วิกฤตที่สุดในชีวิตของมนุษย์ คือการรู้ตัวว่าอยู่ในสภาวะคนใกล้ตาย แม้จะเป็นเรื่องธรรมดาที่เราเกิดมาทุกคนต้องตาย แต่การสื่อสารกับทั้งผู้ป่วย และผู้ดูแลผู้ป่วย ครอบครัวของผู้ป่วย จะทำอย่างไรให้เพิ่มพลังบวกให้กับชีวิตที่กำลังจะจากไป  และที่ยังดำรงอยู่ การฟังอย่างกรุณา ไม่ด่วนตัดสิน พูดชื่นชมในสิ่งดี ๆ ที่เป็นความภาคภูมิใจและความสุขของกันและกัน นั่นคือ การส่งผู้ป่วยระยะสุดท้ายให้เดินทางจากไปอย่างมีความสุข ส่วนผู้ดูแล ครอบครัว ที่ยังต้องก้าวเดินต่อไปก็จะอยู่กับความทรงจำที่สวยงามที่มีต่อกันตลอดไป

ความตายเป็นความจริงของธรรมชาติที่คนเราอย่างไรก็ต้องเจอ  เพียงแต่เราจะไม่รู้วันและเวลาที่แน่นอนว่าเมื่อไหร่...ความตายจะเข้ามาทักทายและนำคนที่เรารักหรือแม้กระทั่งตัวเราเองต้องจากครอบครัวไป  ในสังคมจึงหลีกเลี่ยงที่จะพูดถึงความตาย เพราะถือว่าเป็นเรื่องเศร้า เรื่องไม่เป็นมงคล  แต่แท้จริงแล้วการหาเวลาในการสื่อสารเรื่องความตายในครอบครัว หรือคนรอบข้างเป็นสิ่งที่เราควรสื่อสาร ควรพูด เพื่อใช้ช่วงเวลาในการเตรียมใจ และเตรียมตัวจากไปอย่างสงบทั้งผู้เดินทาง และผู้ส่งผู้เดินทางน็น  

ความสูญเสียจากคนที่เรารักย่อมนำมาซึ่งความโศกเศร้า การจัดการกับอารมณ์ความรู้สึกนี้ต้องอาศัยระยะเวลา ไม่มีสูตรสำเร็จที่ตายตัว แต่ทุกชีวิตสามารถฟื้นฟู เยียวยา และดูแลตนเองได้ ขอเพียงเรามีกันและกัน  และระลึกไว้เสมอมว่าความตายเป็นความจริงของชีวิต เราทำดีที่สุดแล้วในการส่งคนที่เรารักเดินทางไปสู่เส้นทางใหม่อย่างมีความสุข  และเราเองก็ต้องก้าวต่อไปเพื่อใช้ชีวิตอย่างมีความสุข เพื่อดูแลครอบครัวที่ยังอยู่เคียงข้างเรา

บางครั้ง “ผู้ดูแล” ผู้ป่วยระยะสุดท้ายก็ต้องการการดูแล หนังสือ “แลดู ผู้ดูแล” เป็นการสะท้อนประสบการณ์จริงจากแพทย์ พยาบาล นักสังคมสงเคราะห์ และญาติผู้ป่วย ที่รับภาระหน้าที่ในการดูแลผู้ป่วยระยะท้ายหรือผู้ป่วยเรื้อรัง ซึ่งมีแนวโน้มประสบความเครียด ความกดดัน และความทุกข์จากการเจ็บป่วยของคนในครอบครัว อีกทั้งเผชิญกับปัญหาชีวิตด้าน อื่น ๆ ที่เป็นผลตามมาจากสถานการณ์ที่เกิดขึ้น  แนวทางการดูแลผู้ดูแลเหล่านี้ ให้มีคุณภาพีชีวิตที่ดี หลังจากที่เขาหมดภาระหน้าที่ตรงนี้แล้วก็เป็นสิ่งสำคัญ เพื่อเติมเต็มพลังใจให้พวกเขาก้าวหน้าต่อไปอย่างมีความสุข

คนที่ต้องเผชิญความเจ็บป่วยระยะสุดท้าย ทั้งผู้ป่วยเอง หรือผู้ดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย กระทั่งบุคลากรสุขภาพที่ต้องเกี่ยวข้องกับการสร้างเสริมสุขภาวะในระยะสุดท้าย ย่อมหลีกหนีความรู้สึกโศกเศร้าและเจ็บปวดไม่ได้ แต่ทำอย่างไรเราจะพลิกความรู้สึกนั้นให้เป็นพลังใจที่แข็งแกร่งขึ้นมา  ใช่ !!! นั่นไม่ใช่เรื่องง่าย ๆ เราจะค้นหาความสุข ท่ามกลางความทุกข์ได้ด้วยวิธีไหน ? อย่างไร ?  หนังสือเก็บสุข กลางทุกข์ จะพาไปพบคำตอบจากบันทึก 23 เรื่อง จาก 14 ผู้เขียนที่จะแบ่งปันแนวคิดและทัศนคติเชิงบวก แนะวิธีการปฏิบัติตนอย่างมีสติ เตรียมตัวและเตรียมใจในการรับมือ รวมทั้งบอกเล่าการเติมเต็มหัวใจที่โศกเศร้าให้อบอุ่นจากกำลังใจคนรอบข้าง เพื่อส่งแรงหนุนให้เราก้าวข้ามเรื่องราวต่าง ๆ ไปอย่างเข้มแข็ง