แผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ

รวบรวมความรู้ที่สำคัญจากการดำเนินงานโครงการ สื่อเป็นโรงเรียนสังคม จากประสบการณ์จริงของ 4 โครงการต้นแบบ จาก 4 ภูมิภาค  คือโครงการนักสื่อสารข้อมูลน้ำ(ภาคเหนือ), โครงการเปิดถังข่าวปิดถังขยะ ชุมชนคนศรีสวัสดิ์ บ้านท่าตีนตก (ภาคกลาง), โครงการเรารักท่าพระ - อนุรักษ์อาคารสถานีรถไฟ บ้านท่าพระ ขอนแก่น (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) และโครงการเยาวชนนักสื่อสารสร้างสรรค์ บ้านลังกาอู้ เกาะลันตา (ภาคใต้) เกี่ยวกับการสื่อสารและการใช้สื่ออันแสนมหัศจรรย์นี้เชื่อมต่อระหว่างคน ชุมชนและธรรมชาติ เชื่อมโยงระหว่างปัจจุบัน อดีตและอนาคต เปิดประตูก้าวผ่านไปสู่โลกใบใหม่ที่เต็มไปด้วยเรื่องน่ารู่ เกร็ดน่ารัก และเป็นบ่อเกิดพลังสร้างสรรค์อันงดงามเพื่อชุมชนอย่างไม่รู้จบ 

คลิปวีดีโอประมวลภาพโครงการประกวดสื่อและกิจกรรมสร้างสรรค์รณรงค์ “อย่าปล่อยให้เด็กอ้วน”ประเทศไทยจัดเป็นเมืองอันดับต้นๆ ที่มีภาวะเด็กในวัยเรียนอ้วนในสัดส่วนที่สูงมาก ผลการวิจัยในปี 2558 ยังพบว่าเด็กในวัยเรียน 5 คน  จะมีเด็กอ้วนอยู่ 1 คน และพบว่าอัตราของเด็กอ้วนจะอยู่ในเขตเมืองมากกว่าร้อยละ 20 -25  โดยสาเหตุใหญ่ที่ทำให้เด็กอ้วน คือ การกินอาหารรสชาติหวานมันเค็ม ขาดการออกกำลังกาย และไม่มีการกินผักและผลไม้  ดังนั้น สสส. จึงริเริ่มทำโครงการประกวดสื่อและกิจกรรมสร้างสรรค์รณรงค์ “อย่าปล่อยให้เด็กอ้วน” เพื่อกระตุ้นให้เด็ก ครอบครัว โรงเรียน และชุมชน  หันมาให้ความสำคัญในการปลูกฝัง ปรับ เปลี่ยนพฤติกรรมให้เด็กไม่อ้วน  โดยหันมาดูแลสุขภาพที่ดีต่อไป

ด้วยความรักในธรรมชาติ  และสนใจเรื่องผ้า ครูนุสรา เตียงเกตุ ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผ้า จึงคิดค้น และทดลอง นำสีจากธรรมชาติจากพวกใบไม้ ดอกไม้ มาเป็นสีในการย้อมผ้า โดยในตอนที่ 1 นี้ ครูนุสราจะมาสอนเคล็ดลับในการย้อมผ้าขั้นพื้นฐาน ให้เริ่มจากผ้าผืนเล็ก เช่น ผ้าเช็คหน้า และผ้าเช็คตัวก่อน  เทคนิคการย้อมให้สีติดทน  อาจมีการนำน้ำที่มีฤทธิ์เป็นกรด ที่ได้จากมะขาม มะกอก มะเกลือ สับปะรด และมะกรูด ส่วนน้ำด่าง ได้จากขี้เถ้า ปูนขาว เป็นต้น มาผสมกับสีที่เราสกัดจากดอกไม้ ใบไม้ เมล็ดผลไม้ต่าง ๆ ที่นำมาทำเป็นสีย้อมผ้า

ครูนุสรา เตียงเกตุ ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผ้า สอนเรื่องการทำสีย้อมผ้าจากธรรมชาติต่อเนื่องเป็นตอนที่ 2 ในตอนนี้เราจะได้ดูขั้นตอนการย้อมผ้า จาก “ครั่ง”  ซึ่งเป็นแมลงชิ้นหนึ่ง  สามารถนำรัง หรือซากของตัวครั่ง มาย้อมร้อน คือการต้มให้ได้น้ำออกมา จากนั้นนำผืนผ้าลงไปย้อมก็จะได้ สีแดง หรือสีชมพู วัตถุดิบอีกชนิดหนึ่ง คือ “เหง้าขมิ้น” เมื่อนำมาต้มก็จะได้สีน้ำตาลอมเหลือง เมื่อนำผ้ามาย้อมก็จะได้สีเหลืองขมิ้น  และสุดท้ายวัตถุดิบที่อาจเรียกได้ว่าเป็นราชินีของการย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติทั้งหมด  คือการย้อมจาก “ใบห้อม” ที่มาจากต้นห้อม เรามักเรียกว่าสีชนิดนี้ว่า 'สีหม้อห้อม' เพราะขั้นตอนการทำสี จะมีการทำเนื้อสี และการก่อเป็นหม้อเพื่อใช้ในการย้อม การย้อมหม้อห้อมเป็นศาสตร์และศิลป์ชั้นสูงในการย้อม ต้องใช้ความละเอียดและความใส่ใจในทุกขั้นตอน

ตอนสุดท้ายของการย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติ เนื้อหาต่อจากตอนที่ 2 เรื่องการย้อมสีจาก ใบห้อม หรือ เทคนิคการย้อมหม้อห้อม  ต้องมีการดูแลอย่างดี ขั้นตอนอาจจะยุ่งยาก  เมื่อย้อมเสร็จแล้ว การที่จะปล่อยให้ผ้าเป็นสีน้ำเงินหรือสีคราม จะต้องให้ผ้ามาทำปฏิกริยากับอากาศหรือออกซิเจน  ปัจจุบันหลายคนอาจตั้งคำถามว่าการย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติเป็นความยุ่งยาก แต่ครูนุสราอยากให้ลองมองมุมใหม่ ให้มองเป็นความสนุก การได้อยู่ใกล้ชิดธรรมชาติทำให้จิตใจเราอ่อนโยน เป็นความสุข การได้ลงมือทำอะไรด้วยตัวเอง เป็นชีวิตที่พอดี พอเพียง พอใจและภูมิใจที่ได้ทำ

หนังสือเล่มเล็กนี้อัดแน่นด้วยองค์ความรู้ จากการถอดบทเรียน “การขับเคลื่อนชุมชนด้วยตัวชี้วัดเมือง 3 ดีวิถีสุข”  ที่มีเป้าหมายหลักในการขับเคลื่อนชุมชนด้วยตัวชี้วัดเมือง 3 ดี เพื่อนําไปสู่การมีพื้นที่ดี  สื่อดี  และภูมิดี เป็นโครงการที่ได้รับการสนับสนุนจากสํานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยการทํางานร่วมกันของ 3 แผนงาน คือ แผนงานสื่อสร้างสุขภาวะเด็กและเยาวชนแผนงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน และแผนงานสื่อศิลปวัฒนธรรมสร้างเสริมสุขภาพ  สะท้อนภาพการทํางานของชุมชนเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไปสู่เป้าหมาย 3 ดี ทั้ง สื่อดี พื้นที่ดี และภูมิดี โดยมีตัวชี้วัดหลัก และตัวชี้วัดย่อยเป็นเครื่องมือในการกํากับติดตาม เพื่อสร้างพื้นที่ที่เป็น“ต้นแบบ” ของชุมชน3 ดีวิถีสุข 10 แห่ง โดยในอนาคตทุกพื้นที่นั้น ๆ ต้อง “ต่อยอด” และ “ขยายผล” ในเรื่องการพัฒนา “นักสื่อสารสุขภาวะ” ที่มีทักษะการรู้เท่าทันสื่อ ทักษะการสื่อสารและการสร้างความร่วมมือ ทักษะการเป็นผู้นํา และทักษะการตระหนักรู้เท่าทันตนเอง สสส.

ศิลป์สร้างสุขพาไปรู้จัก บ้านตาสุ่ม สุวรรณวงศ์ ปราชญ์สาวะถี พักอยู่ตรงใกล้ๆ วัดไชยศรี  ผู้รู้เรื่องหมู่บ้านสาวะถี เล่าเรื่องราวชุมชน ไปชมกันว่าคุณตามีชีวิตเรียบง่ายอย่างไร

เท่ง ตัวละครหนังตะลุงใต้ ชวนกันมาเป็นนักสื่อสารสร้างสรรค์ไอเดียสุขภาวะ "เปลี่ยน"สังคม ด้วยพลังสื่อคนรุ่นใหม่ ภาคใต้ ภายใต้การสนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สสส.

สื่อเป็นโรงเรียนของสังคม ต.ท่าพระ จ.ขอนแก่น สนับสนุนให้น้องๆ ผลิตสื่อสร้างสรรค์ที่หลากหลาย เพื่อให้น้องๆ เกิดความรัก และความผูกพันกับชุมชน

สื่อเป็นโรงเรียนของสังคม บ้านตีนตก จ.กาญจนบุรี กับความสามารถในการผลิตคลิปวิดีโอเชิงสร้างสรรค์ของน้องๆ กลุ่มชาติพันธุ์ แม้จะขาดเครื่องไม้เครื่องมือในการผลิต แต่ก็ไม่ย่อท้อที่จะลุย!!

สื่อเป็นโรงเรียนของสังคม กระบี่ กับน้องๆ กลุ่ม Young Guide ที่เล็งเห็นถึงปัญหาของชุมชน จึงได้ร่วมกันผลิตสื่อสร้างสรรค์เพื่อเผยแพร่ให้คนในชุมชน

"พิ(การ)เศษ" ภาพยนตร์สั้นเพื่อกลุ่มคนเปราะบางและอ่อนไหวอย่างคนพิการ สะท้อนผ่านเรื่องราวของเด็กหนุ่มที่มีความฝันอยากเป็นนักฟุตบอล แต่อุบัติเหตุพรากความฝันของเขาไปพร้อมกับการสูญเสียขา 1 ข้าง แต่ด้วยหัวใจที่เข้มแข็งทำให้เขาลุกขึ้นมาตามหาความฝันอีกครั้ง โอกาสครั้งนี้เขาอยากจะบอกกับคนทั่วไปว่า ความต้องการของคนพิการ ไม่ใช่อยากให้คนอื่นมาสงสาร แต่อยากให้มองพวกเขาเหมือนคนปกติทั่วไป แค่นั้นจริงๆ 

สื่อมีอิทธิพลกับการพนันบอลในกลุ่มเด็กนักเรียน จริงหรือไม่? มาค้นหาคำตอบจากภาพยนตร์สั้นกึ่งสารคดี ที่จำลองสถานการณ์เปรียบว่าห้องเรียนคือสังคม และคุณครูคือสื่อที่มีอิสระในการให้ข้อมูล